مقدمه

در بازار کالاهای آرایشی، بهداشتی و دارویی، تضمین اصالت محصولات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مصرف‌کننده حق دارد بداند کالایی که تهیه می‌کند دقیقاً مطابق استانداردهای وزارت بهداشت تولید شده و زیر نظر نهادهای نظارتی است. بر این اساس، وزارت بهداشت ایران انواع متفاوتی از برچسب‌های اصالت را تصویب و اجرا کرده که هر یک بسته به کاربرد و سطح امنیت، مزایایی دارند. در ادامه با جزئیات هر کدام آشنا می‌شویم.

 

ضرورت استفاده از برچسب اصالت

• حفاظت از سلامت جامعه: محصولات دارویی و بهداشتی تقلبی می‌توانند عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد کنند.

• جلوگیری از قاچاق و تکثیر غیرمجاز: برچسب اصالت مسیر قانونی ورود کالا را مشخص می‌کند.

• ایجاد اعتماد در مصرف‌کننده: مشتری با مشاهده شناسه‌ی منحصر‌به‌فرد برچسب، از صحت محصول اطمینان می‌یابد.

• انطباق با مقررات ملی و بین‌المللی: وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو، داشتن برچسب‌های مصوب را برای عرضه مجاز کالا الزامی کرده‌اند.

 

انواع اصلی لیبل اصالت وزارت بهداشت

 

برچسب هولوگرامی سازمان غذا و دارو

• شرح: یک برچسب چندلایه با طرح‌های هولوگرافیک و میکروپرینت که تقلید آن دشوار است.

• کاربرد: اغلب روی بسته‌بندی داروها، تجهیزات پزشکی و مکمل‌های غذایی چسبانده می‌شود.

• ویژگی‌ها:

 

تغییرپذیری رنگ بر اساس زاویه‌ی دید

 

الگوهای امنیتی میکروسکوپی

 

لزوماً در مراکز تأییدشده وزارت بهداشت چاپ می‌شود

 

کد پیامکی (SMS Code)

• شرح: هر واحد محصول دارای یک کد منحصربه‌فرد چهار تا شش رقمی است که مصرف‌کننده آن را از طریق پیامک به سامانه‌ی وزارت بهداشت ارسال می‌کند. لیبل اصالت برنج

• کاربرد: به‌ویژه برای داروهای پرمصرف و مکمل‌ها رایج است.

• ویژگی‌ها:

 

زیر ۵ ثانیه پاسخ استعلام

 

ثبت خودکار اطلاعات مکانی و زمانی استعلام در پایگاه وزارت بهداشت

 

امکان پیگیری آمار مصرف و نقاط تقلبی

 

کد QR دوبعدی

• شرح: بارکد دوبعدی استاندارد GS1 که با اپلیکیشن‌های عمومی قابل اسکن است.

• کاربرد: در محصولات آرایشی و بهداشتی پیشرفته و برخی تجهیزات پزشکی.

• ویژگی‌ها:

 

ظرفیت ذخیره‌سازی بیش از ۲۰۰۰ کاراکتر

 

لینک‌دهی به صفحه‌ی رسمی محصول یا پایگاه اطلاعاتی

 

امکان افزودن لایه‌ی رمزنگاری برای افزایش امنیت

 

برچسب RFID (شناسه فرکانس رادیویی)

• شرح: شامل یک چیپ ریز و آنتن است که با ارسال امواج رادیویی توسط دستگاه‌های مخصوص خوانده می‌شود.

• کاربرد: در انبارهای مرکزی توزیع دارو و سازمان‌های بزرگ توزیع تجهیزات پزشکی.

• ویژگی‌ها:

 

بدون نیاز به دید مستقیم

 

سرعت اسکن بالا (صدها برچسب در ثانیه)

 

امکان کنترل موجودی در لحظه

 

برچسب NFC (ارتباط حوزه نزدیک)

• شرح: فناوری مشابه RFID اما با توان مصرفی پایین‌تر و مناسب تلفن‌های همراه.

• کاربرد: در بسته‌بندی‌های لوکس دارو و تجهیزات پزشکی خانگی.

• ویژگی‌ها:

 

اسکن با نزدیک کردن گوشی هوشمند

 

امکان افزودن اپلت‌های موبایلی برای نمایش ویدیو یا دستورالعمل

 

لایه‌ی اولیه‌ی تعامل دیجیتال برند و مصرف‌کننده

 

برچسب‌های ترموسنسور و تغییررنگ

• شرح: شامل جوهرها یا لایه‌هایی که در دمای خاص تغییر رنگ می‌دهند.

• کاربرد: برای کالای سردخانه‌ای مثل واکسن و برخی فرآورده‌های بیولوژیک

• ویژگی‌ها:

 

نشان‌دهنده‌ی عبور یا عدم عبور از دمای استاندارد نگهداری

 

جلوگیری از استفاده از داروهای فاسد شده

 

مقایسه و انتخاب مناسب‌ترین نوع

 

حجم تولید و توزیع

 

تیراژ بالا و انبارداری متمرکز: RFID

 

توزیع خرد و استعلام مصرف‌کننده: کد پیامکی یا QR

 

محصولات حساس دمایی: برچسب ترموسنسور

 

هزینه و زیرساخت

 

کمترین هزینه اولیه: کد پیامکی

 

نیاز به تجهیزات خاص: RFID/NFC

 

هزینه متوسط و گستردگی پشتیبانی: QR Code

 

سطح امنیت مطلوب

 

بالاترین سطح: برچسب هولوگرامی

 

امنیت متوسط با امکان تعامل دیجیتال: QR و NFC

 

کنترل کیفیت لجستیکی: RFID

 

نحوه‌ی استعلام و صحت‌سنجی

پس از تهیه محصول، مصرف‌کننده یا پخش‌کننده باید مطابق نوع لیبل عمل کند:

 

ارسال پیامک کد به شماره‌ی اعلام‌شده

 

اسکن QR با اپلیکیشن رسمی وزارت بهداشت

 

عبور برچسب از مقابل دستگاه RFID/NFC

 

مشاهده تغییررنگ برچسب ترموسنسور

 

در میان این روش‌ها، اسکن QR این امکان را فراهم می‌کند که ضمن دریافت اطلاعات فنی و تاریخ انقضا، با یک کلیک به مطالب تخصصی مانند گزارش آنالیز کیفیت یا نحوه مصرف ارجاع داده شوید؛ برای مثال می‌توانید مفاهیم پیشرفته‌تر را در وب‌سایت لیبل اصالت ببینید.

 

استانداردها و مقررات مرتبط

– رعایت استاندارد GS1 برای بارکد دوبعدی

– مجوز مرکز تحقیق و کنترل کیفیت سازمان غذا و دارو

– تطابق با آیین‌نامه‌های مرتبط با رسانه‌ی پیامکی و حفظ حریم خصوصی

– انطباق با قوانین تجارت الکترونیکی و جلوگیری از ارسال هرزنامه

 

چالش‌ها و راهکارها

– پرسش‌های امنیتی مصرف‌کننده: آموزش و اطلاع‌رسانی درباره روش استعلام

– هزینه‌های راه‌اندازی: برنامه‌ریزی تیراژ و ترکیب فناوری‌ها برای بهینه‌سازی قیمت

– یکپارچگی سامانه‌ها: استفاده از APIهای استاندارد و مرکز داده‌ی متمرکز

– جعل پیشرفته: افزودن چند لایه‌ی امنیتی و بازتعریف دوره‌ای الگوریتم‌های تولید کد

 

جمع‌بندی

انتخاب نوع مناسب لیبل اصالت وزارت بهداشت، مستلزم ارزیابی دقیق حجم تولید، سطح امنیت مورد نیاز و زیرساخت‌های موجود است. با استفاده از برچسب هولوگرامی، کد پیامکی، QR، RFID یا NFC و حتی برچسب‌های ترموسنسور، می‌توان به‌طور کامل از اصالت و کیفیت محصولات اطمینان حاصل کرد و از سلامت مصرف‌کننده حمایت نمود.